Wat is de kunst bij leegte?

Want wij hebben niets in de wereld gebracht…
(Uit de Bijbel, 1 Timotheus hoofdstuk 6 vers 7)

Ik denk dat je deze spreuk het beste maar letterlijk kunt lezen. Dat we maar één ding meebrengen als we de wereld binnen komen: niets, leegte. Alle andere dingen waren er al toen we geboren werden, maar voor leven, of een beleving, is er ‘niets’ of ‘leegte’ nodig. En dat breng je zelf mee.

Wat doe ik met mijn leegte?

Ik kan proberen mijn leegte te ontwijken, haar niet accepteren of negeren. Maar wordt mijn leven daarmee geen ‘tegen-reactie’? Een protest. Tegen leegte. Ik zou kunnen proberen te bewijzen dat het leven een doel heeft, mooi en betekenisvol is. Dat ultiem geluk haalbaar is of zelfs voor het oprapen ligt. Maar mondt dat onbewust niet net zo hard uit in verkapte pogingen om de bodemloze put vol te stoppen?

Ik heb lang genoeg met anderen meegeschreeuwd: “gelukkig worden, vrijheid en voorspoed!”. De radio, boeken, reclames, scheurkalenders… de hele marketing wereld speelt er mee. Ja natuurlijk. Happiness sells.

En daardoor klinkt er steeds vaker het “in 7 stappen écht gelukkig worden, de 3 sleutels voor écht vrij zijn en écht genot beleef je zo”…
Simpelweg omdat we blijven vechten. Tegen de leegte.

Het niet kunnen stoppen leidt tot verstoppen

Het gevecht dat ik zie draagt bij aan massale eenzaamheid. Want we leven in een wereld waar optimistisch praten over doelen, idealen en zingeving prima is. Yes, we can!  De mensen die dat roepen laten we voorop lopen. We scharen ons om de kopstukken van succes en visie. Want hun schijnvertoning helpt ons de illusie voor onszelf in stand te houden. The illusion of freedom and success, the illusion that we can. 

Nooit voelt het alsof we er zijn, het voor-eens-en-voor-altijd voor elkaar hebben. Maar dat kun je niet hardop zeggen. Dan wordt je genegeerd. Dan sta je alleen. Buiten. Praten over de bodemloze put kan niet. Dan ben je een bromsnor, een negatieveling, een onaantrekkelijke zwartkijker. We vermijden en verstoppen het liever. Zeker in groepen.

Zelfconfrontatie

We vermijden zelfs de confrontatie met onszelf. We zijn bang van ‘te veel nadenken’. We omringen ons met voldoende activiteiten en producten, om maar zeker te stellen dat we nooit alleen komen te zitten met onze gedachten. “Want van nadenken wordt je alleen maar depressief” zeggen we dan.

Maar was als nadenken je niet depressief maakt, maar je slechts doet realiseren dat je allang depressief bent, maar het simpelweg nog niet wist? Het niet wilde weten?

Mijn leegte aankijken

Wordt het niet tijd dat ik stop met het verstoppen en bedekken? Ik kan ook proberen de leegte aan te kijken. Haar juist accepteren als vertrekpunt. Én als eindpunt… Aanvaarden als ‘part of the deal’. Ik kan de verleiding om overal een doel en een verklaring aan te koppelen ontmaskeren als het najagen van de wind. Ik kan het gewoon toegeven: “De wereld is een rotzooi. Ik heb geen flauw idee hoe het komt en geloof niet dat er iets of iemand is die het kan oplossen. Ik leef met een leegte, ik ben onzeker. Ik geef het op.“

Dat lijkt wel erg somber en passief. Maar misschien gaat er wel juist iets gebeuren als ik mijn leegte aandacht en lucht ga geven? Gaat er dan meer leven ontstaan. Door mijn frustratie, verdriet en machteloosheid te erkennen, wordt het contrast tussen mijn gevoelens misschien wel groter. Anders gezegd: minder vlak. En juist omdat alles maar relatief is, zouden daarmee ook andere emoties meer diepgang en kleur kunnen krijgen. Niet per se met het doel om er allemaal weer ‘uit’ te komen. Maar om meer te ‘zijn’?

Leegte als voedingsbodem

Hoe dat ‘leven’ en ‘zijn’ er dan uitziet?
Ik zie leegte als de voedingsbodem voor creativiteit en potentie. Dat klinkt misschien wel net als een gelikt marketing praatje. Je begrijpt dat ik dat niet bedoel. Ik denk bijvoorbeeld meer aan één van de bekende uitspraken van de filosoof Søren Kierkegaard:

“What is a poet? An unhappy man who hides deep anguish in his heart, but whose lips are so formed that when the sigh and cry pass through them, it sounds like lovely music…. And people flock around the poet and say: ‘Sing again soon’ – that is, ‘May new sufferings torment your soul but your lips be fashioned as before, for the cry would only frighten us, but the music, that is blissful.” 
― Søren Kierkegaard, Either/Or

Ik denk aan de kunstenaars, cabaretiers en muziekanten* die hun leegte hebben vertaald naar een verhaal dat ons als mensen diep raakt en verbindt. Die ons helpen om ons zelf open te stellen. Voor leegte, maar ook voor elkaar.

Ik denk aan de theaters, de shows en de musea, waar geen poging gedaan wordt om met platte humor het grote succes en geluk te verheerlijken, maar waar het verhaal van het hart wordt vertolkt. Waarbij je daarna niet anders kan, dan doorpraten in de foyer of het café…

Mijn verhaal is op niks gebaseerd

Ik denk aan deze blog, die ook maar een soort rauwe uiting is van wat er in mijn hoofd afspeelt. Een blog, die feitelijk gebaseerd is op ‘niets’…

* Ik heb een nieuwe pagina gemaakt ‘Sing again‘, waar ik een eerste aanzet doe om wat muziek te delen die mij raakt. Ik nodig je uit om te luisteren, te reageren en zelf te delen.